BATHIK

GAWE BATHIK

Bathik minangka kerjaninan tangan rakyat sing wis dingrembakake wiwit jaman biyen, kajaba saka kuwi uga minangka salah sawijining warisan budaya kang adiluhung sing diduweni dening bangsa Indonesia. Lumantar bathik bisa padha sinau ngenani filsafah urip. Saben cakrik bathik tansah nyimpen makna. Saben corek lan p0ralambang sajroning bathik ngandut pandonga, falsafah lan cerita sing bisa mbeber sejatining urip.

1.       Ubarampe Gawe Bathik

Ubarampe sing digunakake sajroning gawe bathik ing antarane :

a.       Malam

Minangka ubarampe sing banget piguna sajroning gawe bathik, sadurunge digunakake kanggo mbathik, malam wujude padhet sawise didokok ana njero wajan lan dipanasi karo kompor, malam iku bakal leleh mbanyu. Kahanane malam kudu tansah dijaga kanthi cara ngatur gedhe cilice geni kompor. Malam ana pirang-pirang jinis, yaiku :

·         Malam abang utawa ireng

·         Malam kuning

·         Malam putih

·         Malam kepyar, lan liya-liyane

b.      Kain mori

Kanggo mbathik tulis bakaran, kain sing digunakake kain mori sing bahan dhasare satus persen saka kapas utawa kain mori katun. Sing dadi alesane yaiku :

·         Kain mori iki kagolong kain sing paling tipis, menawa dibathik bakal tembus utawa bathike bakal katon kanthi cetha satemah gampang kanggo diterusi.

·         Kain mori duwe daya resep tumrappawarna sing becik. Kajaba iku gampang banget anggone nyedhiakake amarga sumadya ana ing pasaran.

·         Manawa kain mpori ora satus persen saka kapas, utawa campur karo bahan liyane upamane nilon, biasane Manawa kenamalam sing panas bakal mengkeret, kajaba saka kuwi ora bisa nyesep zat pewarna kanthi sempurna.

c.       Zat pewarna

Zat pewarna yaiku zat sing digunakake kanggo menehi warna marang kain bathik. Zat pewarna iku ana sin g wujud sintetis utawa gawean lan zat pawarna alami utawa asli. Kanggo wektu saiki pawarna bathik sing bakaran wetan luwih akeh migunakake pawarna gawean, amarga pawarna iki regane luwihmurah lan luwih gampang digoleki ana ing pasaran.

Miturut jinise pawarna iku dibagi dadi 3 ing antarane :

·         Wedel yaiku zat pewarna dhasar, kanthi warna biru tuwa. Wedel kanthi biru tuwa iki biasane dicampur ana bathik klasik bakaran

·         Sogo iki minagka pawarna kang mligi, kanthi warna abang semu soklat. Sogo kanthi warna abang semu soklat biasane digunakake ana bathik-bathik klasik bakaran.

·         Saren ing kene mung digunakake minangka panentu warna, dadi Manawa tuku sogo mesthi kudu bareng karo sarenne.

Warna sing lumrah kanggo mbathik yaiku : ireng, biru tuwa, soga/soklat, kudhu/abang tuwa, ijo, kuning, lan warna violet.

d.      Canthing

Canthing yaiku piranti kanggo nggambar utawa nemplekake malam ana sadhuwure kain sing arep dibathik. Bathik iku sawijining kegiyatan nggambar cakrik  tartemtu jroning kain mori utawa liyane kanthi nggunakake malam lan sarana canthing. Dene carane gawe bathik iki, miturut sawetara sumber, diwiwiti saka nyepakake kain mori nganti dadi kain bathik. Kanggo gawe cakrik bathik lumrahe dilakoni kanthi cara tulis tangan nganggo canthing (bathik tulis), nggunakake cap saka tembaga (bathik cap), gawe cakrik jroning mesin printing (bathik printing), dibordir (bathik bordhir). Carane gawe bathik iku rada njlimet tur pating clekenik. Akeh ubarampe lan laku sing kudu ditindakake. Sing kapisan diwiwti saka pamilihan cakrik bathik. Cakrik bathik iki digambar ing kertas lembaran gedhe lan kanggo ngeblat ing kain mori. Saka gambaran cakrik iku, banjur dicorek ing kain mori. Bubar kuwi lagi dibathikake marang tukang bathik lan sateruse diproses kanthi cara tartamtu supaya dadi kain bathik.

2.       Carane gawe bathik

a.       Ngelowong, yaiku nggambari kain nganggo malam. Sipat malam kudu kuwat lan malame gampang dieculake kanthi cara dikerok, jalaran tilas gambar saka malam iki kang bakale diwenehi werna soklat soga.

b.      Nembok, yaiku proses kang meh padha karo ngelowong. Nanging malam kang dienggo luwih kuwat amarga malam iki kanggo nahan werna biru (indigo) lan coklat soga supaya ora tembus kain. Bedane karo ngelowong yaiku menawa nembok iku kanggo nahan werna. Dene ngelowong kanggo nggambar lan dadi panggonane werna soklat sawise dikerok.

c.       Wedelan/ celupan, yaiku proses menehi werna biru kanthi nggunakake indigo kang ditrepake karo tingkatan werna sing dikarepake. Jaman ndhisik mbutuhake wektu nganti seminggu luwih. Sawise taun 1965, sithik banget wong kang nggunakake indigo. Werna biru iki sabanjure nggunakake werna kimia kang luwih cepet kaya naptol, kang bisa nyepetake proses iki.

d.      Ngerok, yaiku ngilangi malam klowongan kanggo nyepaki werna soklat. Carane nandangi kanthi nggunakake cawuk.

e.      Mbironi, yaiku proses kang dilakoni nalika kain wus dikerok ing perangan –perangan kang dikarepake werna supaya tetep biru lan putih (cecek), perlu ditutup malam nganggo canthing tulis/ biron. Asile supaya perangan iku ora kecemplungan soga Manawa disoga.

f.        Ngoga, aiku proses nalika kain kang wus dibironi diwenehi werna soklat/ disoga kanthi ekstrak pawarna kang digawe saka kulit kayu, soga, tingi, tegeran lan liya-liyane (zat werna alam)

g.       Kain iku banjur dicelup jroning bak nganti teles sakabehe, banjur ditus nganti garing. Proses iki dbolan-baleni nganti entuk werna soklat sing dikarepake. Lumrahe mbutuhake wektu nganti rong minggu. Nanging Manawa nggunakake pawarna kimia (zat werna sintetis) proses iki bisa rampung sedina.